pentimenti
met mijn neus op het scherm beweeg ik doorheen Gezicht op eiland Itamaracá in Brazilië. ik zoek naar pentimenti, kleine bewerkingen die de originele schilder op het werk aanbrengt tijdens het maakproces. pentimenti verwijst naar pentire, spijt hebben. spijt ontstaat door de wens om de huidige situatie te corrigeren. spijt vereist een voorstellingsvermogen van alternatieve uitkomsten die achteraf als meer gewenst voelen dan de huidige situatie die een gevolg is van de gemaakte keuze. enkel heel nauwlettende kijkers kunnen pentimenti herkennen. Frans Post liet geen sporen van spijt achter.(1)
ik verbreed mijn blik in plaats van hem te vernauwen. onder het schilderij lees ik dat Post een van de kunstenaars was die met Johan Maurits naar Brazilië reisde, dat dit landschap het eerste schilderij is dat we van Post kennen, en het eerste dat een Europese schilder van Brazilië maakte. zo vind ik wel sporen van bewerking: ‘Een wit geheugen herinnert zich wat de eigen geschiedenis bestendigt en vergeet al het andere. Wit herinneren werkt als een gum en een pen tegelijkertijd. Het wist uit om er vervolgens een vlag te planten of een naam te schrijven.’(2)
ik zoom nog verder uit. voor de schrijfresidentie waarbinnen ik dit nu schrijf, ging deBuren een samenwerking met het Mauritshuis aan omdat ‘
’(3) deBuren vraagt ons om een schilderij vanuit de blik ‘alternatieve geschiedenis’ te bekijken: wat als een bepaalde gebeurtenis uit de geschiedenis nooit had plaatsgevonden?
ik probeer mijn blik nog verder te – ik gom. ik zoek naar – ik gom. zelfs de paarden zijn medeplichtig want zonder hen zouden de Portugezen – ik gom. het hout werd gekapt om het Mauritshuis te – ik gom. de zee herbergt al talloze lichamen van – ik gom. ik zou ook niet kunnen focussen op lijdende zwarte lichamen om raciaal geweld niet te reproduceren net zoals – ik gom. alternatieven inbeelden is een zwarte feministische strategie tegen de normalisering van koloniaal geweld en dit toepassen op een koloniaal werk in een koloniaal museum neigt naar het volledig wegwassen van – ik gom. dit voelt – ik gom. het gaat niet over mij of net – ik gom. (4)
mijn blik is navelstaarderig nauw en vol van pentimenti. alles wat ik schreef, lekt nu al spijt. spijt is minder groot als een beslissing te verantwoorden is. ik probeer mezelf te sussen: er is geen alternatief bij deze opdracht, want zelfs als ik geen tekst zou schrijven, is dit een daad van activisme omdat niemand deze opdracht al weigerde, en dan zouden het Mauritshuis en deBuren er alsnog voordeel uit halen omdat ze kritiek op zichzelf verwelkomen en zo een progressief imago telen. deze stem dooft de stem die zegt dat ik deze tekst gewoon uit eigenbelang schreef. ik weet dat het schrijven van deze opdracht niet te verantwoorden is, maar ik deed het toch en zet er mijn naam onder.
