Europa wil online verkiezingscampagnes aan banden leggen. Terecht? • deBuren

Discussie in onze nieuwe Europese debatreeks deBuren.EU. Er staan weer verkiezingen voor de deur in Vlaanderen, Nederland en Europa. De politiek maakt steeds dankbaarder gebruik van sociale media en AI om kiezers persoonlijk te kunnen benaderen met 'politieke microtargeting'. Hoe werkt dat eigenlijk en is het terecht dat het Europees Parlement het gebruik ervan wil beperken?

Bijna nergens in Europa wordt zoveel uitgegeven aan online politieke campagnes als in Vlaanderen, maar ook de Nederlandse politiek zet zwaar in op communicatie via sociale media. Zo worden kunstmatige intelligentie en algoritmen ingezet voor politieke microtargeting: het versturen van politieke boodschappen aan burgers op basis van persoonlijke gegevens en online gedrag.

Voorstanders zeggen dat de politieke betrokkenheid van burgers wordt vergroot doordat ze alleen voor hen belangrijke informatie krijgen. Tegenstanders waarschuwen voor manipulatie, polarisatie en het gebrek aan transparantie: hoe en op basis van welke persoonlijke informatie Facebook, Google, Instagram of twitter gebruikers precies benaderen is onbekend.

In februari 2023 stemde het Europees Parlement voor nieuwe regels om microtargeting aan banden te leggen: het wil advertenties op basis van etnische achtergrond, godsdienst, seksuele geaardheid en andere ‘gevoelige’ gegevens nog voor de Europese verkiezingen van 2024 verbieden.

Zijn technologiebedrijven en AI inderdaad een bedreiging voor onze democratie? En als dat zo is, wat is dan de beste manier om die invloed terug te dringen zonder dat de vrijheid van meningsuiting in het geding komt? Hoe maak je de kiezer weerbaarder tegen online manipulatie?

Hierover gaan we in discussie met Brahim Zarouali (professor persuasieve communicatie en digitalisering aan de KU Leuven, lid Jonge Academie), Max van Drunen (Jurist, onderzoeker Universiteit van Amsterdam) en Reinout Van Zandycke (zaakvoerder Exposure, adviseert bedrijven, organisaties en politici in online overtuigen). Gespreksleiding: Tamar de Waal (rechtsfilosoof, universitair hoofddocent Amsterdam Law School, UvA).

(Foto Elon Musk: (c) James Duncan Davidson)

Over de sprekers

Brahim Zarouali is professor persuasieve communicatie en digitalisering aan het Instituut voor Mediastudies (IMS) aan de Faculteit Sociale Wetenschapen van de KU Leuven. Zijn onderzoek focust op “digitale beïnvloeding”. Dat betekent dat hij onderzoekt hoe communicatie via digitale media(technologieën) een invloed uitoefent op mens en maatschappij. Op die manier probeert hij antwoorden te vinden op de vraag hoe bedrijven en organisaties gebruik kunnen maken van digitale communicatie op een faire en verantwoorde manier, en hoe we burgers kunnen empoweren om kritische media-gebruikers te worden.

Max van Drunen is jurist en postdoctoraal onderzoeker in de regulering van politieke microtargeting aan het Instituut voor Informatierecht aan de de Universiteit van Amsterdam. Hij onderzoekt onder meer hoe platforms gedwongen kunnen worden meer informatie te verschaffen over de manier waarop kiezers met politieke advertenties worden getarget. Tijdens zijn PhD focuste hij zich op de verantwoordelijkheden die platforms en media hebben wanneer zij het nieuws dat mensen zien personaliseren. Hij zet dit werk op het moment voort bij het AI, Media, and Democracy Lab.

Reinout Van Zandycke is zaakvoerder van Exposure, een communicatiebureau dat zich specialiseert in de psychologie van het overtuigen. Hij adviseert bedrijven, organisaties en politici in (online) overtuigen en hoe je aan de hand van gedragspsychologie meer rendement uit je communicatie kan halen. Hij is daarnaast ook nog docent nudging en auteur van drie boeken over beïnvloeding, waaronder het recent verschenen “nudging & overtuigen”. Dit laatste boek werd recent genomineerd voor Managementboek van het jaar, bij de top 50 van Nederland en België.

Foto (c) Saskia Bakker

Tamar de Waal is rechtsfilosoof, universitair hoofddocent en directeur van de Amsterdam Honours College of Law aan de Amsterdam Law School (Universiteit van Amsterdam). Daarnaast is ze voorzitter van Stichting Civic. Voor De Groene Amsterdammer schrijft ze driewekelijks de ‘In Den Haag’-column.

In juni 2021 verscheen haar boek Integration Requirements for Immigrants in Europe bij academisch uitgeverij Hart Publishing (Bloomsbury). Voor haar proefschrift Conditional Belonging (2017) won zij in 2019 de tweejaarlijkse VWR-dissertatieprijs voor het beste dissertatie in de rechtsfilosofie in Nederland en België. Voor het Nationaal Comité 4 en 5 mei schreef zij Tussen Kwetsbaarheid en Weerbaarheid (2019), een essay over het belang van burgerschap. In 2012 nam Tamar deel aan de schrijfresidentie van deBuren in Parijs.