Samenklevende zijden

Samenklevende zijden

De wiskunde van de levensweg

Trekken we 4 van 44 af. Dat is 40. Delen we 40 door twee. Dat is 20. Dat is de aritmetica van mijn leven, want ik ben 44 jaar oud, de eerste 4 jaar van mijn leven herinner ik me niet, en wat ik me wel herinner, de 40 bewuste jaren, kunnen precies door twee gedeeld worden: de eerste 20 jaar bracht ik door in de Sovjet-Unie en de volgende 20 jaar in het onafhankelijke Georgië. Die beide periodes van 20 jaar bracht ik in dezelfde stad door, in Tbilisi. Die  symmetrie heeft op zich iets aanlokkelijks, maar ik huiver ervan. Het zet me onder druk zelf perfect symmetrisch te worden. Het zet me onder druk uit dit bestaan te stappen en op zoek te gaan naar een volstrekt andere wereld. Zoals ik de eerste 4 jaar in het irreële, het onbewuste heb gesleten, zou ik ook de laatste 4 jaar helemaal anders moeten doorkomen en uiteindelijk sterven. En dat zou waarachtige geometrie voortbrengen: met twee mooie, korte zijdes en in het midden twee evenredige, lange, even afmattende als kwellende episodes.

Maar dit zal wel louter utopie zijn. Mij ontbreekt de nodige kracht. Er zit niets anders op dan in de episode van het onafhankelijke Georgië te blijven en toe te kijken hoe die beetje bij beetje langer wordt. Er zit niets anders op dan deze proportie te verstoren, dan die om te zetten in disproportionaliteit. Maar we moeten natuurlijk ook met de mogelijkheid rekening blijven houden dat er plots weer iemand ergens vandaan opduikt, binnenvalt en ons in een of andere nieuwe staat omtovert. Als ik dan de komende 20 jaar in die nieuwe staat zou wonen, wordt alles toch weer symmetrisch. Drie episodes van twintig jaar, doorgebracht in drie verschillende landen en toch in één en dezelfde stad, Tbilisi.

Dat is uiteraard verbeelding die onprettig aandoet, maar wel op de objectieve werkelijkheid gestoeld is. Trouwens, de subjectieve werkelijkheid, die van 44 - 4 dus, is net zo onprettig. Ik ervaar haar als onprettig hoewel ik in de Sovjetperiode voortdurend te horen kreeg dat ik in het paradijs woonde en ze nu ononderbroken zeggen dat ik in een vrij en democratisch land woon. 
Maar dat onprettige leven is op de een of andere manier toch mooi.
Heel mooi.
Zo mooi:
44 - 4 = 40
40 : 2 = 20.

Monoloog van een allergische dichter

Het is al een paar jaar
dat ik last heb van een allergie.
Ik word 's morgens wakker en krab in mijn ogen als een gek,
de jeuk in mijn gezicht is een kwelling...
Met veel moeite klim ik uit bed,
blind als een mol loop ik door de kamers en
in het rond tastend zoek ik mijn kleren bij elkaar.
Bij het ontbijt - braille:
ik lees met mijn vingers wat er te eten valt...
ik lees, ik eet en
probeer er bovenop te komen,
zodat ik het huis uit kan gaan,
de straat op...
Zo zit dat,
het is al een paar jaar
dat ik allergisch ben voor mijn stad.
Op reis naar een andere stad ben ik blij
met het vooruitzicht één weekje
geen last te hebben van die allergie,
ze trekt zich dan eventjes uit mijn organisme terug.
En hoe langer hoe meer
ben ik ervan overtuigd dat
je enkel tegen je eigen stad
een allergie kunt ontwikkelen.
De allergie valt samen met die stad, jouw stad –
ze staat voor al je ziektes
en openbaart zich voor eeuwig
als nerveus gekrab in je gezicht...

Alleraardigste stad Tbilisi,
waarom heb je me met deze allergie opgezadeld,
stelt ze echt niets meer voor dan de zwarte pest
van de lindebomen die langs de straten in het gelid staan
of van uitlaatgassen van auto's?
Waarom moet ik blind door de straten lopen,
waarom kan ik niet eens zien
dat iemand me goedendag zegt?
De nieuwe huizen die uit de grond schieten
of de oude huizen die ze op een idiote manier
met vrolijke kleuren opfrissen,
waarom kunnen mijn ogen
dat allemaal niet opvangen?
Als er gasten op bezoek komen,
waarom ben ik dan niet in staat,
de mol, de allergicus,
iets te laten zien, hen ergens mee te verrassen, blij te maken?

'Het zou een ziekte zijn, beste kerel,
gedichten als huiduitslag...,'
zo sprak Niko Samadasjvili een keer
Waarom zijn vers niet parafraseren
om mezelf te troosten:
'Het zou een ziekte zijn, beste kerel,
de stad als huiduitslag...'

Park-kerkhof

Zolang ik het me kan herinneren, woon ik in de Verawijk,
ik groeide op in het Verapark.
In de 19e eeuw was het Verapark
een kerkhof, maar
toen alle rouwenden waren heengegaan,
hebben ze de graven opgebroken en een klein park aangelegd.
Van een paar mensen hebben ze het graf toch laten bestaan,
van een Georgische schrijver bijvoorbeeld
die op dertigjarige leeftijd aan tuberculose overleden is...

Daniel Tsjonkadze -
een granieten steen
tussen de jongens en de meisjes, de mieren en de bladeren,
met de jaartallen: 1830-1860,
de lucht is aarde en de aarde een vogel,
de bleke Daniel Tsjonkadze moet hoesten maar hij blijft glimlachen,
onze handpalmen raken elkaar aan,
we voelen de warmte van de maand mei, van het leven, van elkaar,
we staan tegelijk op,
ik van mijn houten bankje, en hij van zijn granieten steen,
we wandelen tussen de kinderen, de gepensioneerden, de mieren en de bladeren,
van links en rechts worden we begroet
door heren in een witte tsjocha en gesluierde dames,
bezorgdheid en ergernis kleuren ons gesprek
over het schrijverschap en de schrijvers,
over Georgië en ziekte, over sterven,
maar ook over allerlei onbestaande voorwerpen en zaken.
De zon maakt zich op om onder te gaan,
onze voeten komen langzaam onder de duisternis,
het stof en de vermoeidheid te zitten,
Daniel Tsjonkadze moet alsmaar vaker hoesten,
we lopen terug,
ik ga op mijn bankje zitten
en hij sluit zijn ogen
en vlakbij, ergens in het gras,
gaat hij door met slapen...

Trouwens, Vera heeft een tweede
kerkhof dat wel nog in gebruik is.
Je slaat de Belinskistraat in en loopt naar boven,
één stap, twee stappen...
en een half uurtje later kom je op
het sfeervolste en mooiste kerkhof van de stad uit...
Ik woon dus tussen twee kerkhoven in,
de allergische mol ijsbeert van de ene naar de andere,
ik schrijf, doe alsof ik brood eet, ik kan mijn gezin niet onderhouden,
ik rek het leven,
ik ga langzaam dood...
Zodra het weer opklaart in de stad,
vat ik post
op een caféterras in het Verapark!
Op een keer gaf een ober van een van die cafés
me de menukaart
en ik diende hem met de volgende tekst van antwoord:

'Breng ons met uitgestrekte handen
frisse, zomerse melodieën,
geuren,
scherpe visioenen.

Breng ons met uitgestrekte handen
te eten,
rust.

Zeg ons met uitgestrekte handen:
“Alles is mooi en vergeefs.”

Je uitgestrekte handen
hebben gelijk en wijzen
doelgericht en droevig
naar een kleine plek in de aarde.

Je uitgestrekte handen
zijn een gelijkteken,
geplant tussen leven en dood.

Ik smeek je,
steek je uitgestrekte handen
in de lucht
en laat ons zien
wie er daar is,
wie ons dit allemaal toestuurt,
mij en mijn vriend,
aan een tafeltje voor twee in een café in het Verapark,
vandaag 30 juli 1998 's avonds.'

Herinneringen van een schaker

Het Verapark stond vooral bekend omwille van de mensen die er overal stil rond de schaakborden zaten. Ik heb hier de beste schakers, zelfs wereldkampioenen, gezien en er zelfs mee gewedijverd. Het schaakpaleis dat ze ter ere van Nona Gaprindasjvili bouwden toen ze kampioen werd. Nona, helemaal zichzelf, met een streng gezicht en een mannelijke manier van lopen. En later, Maia Tsjiboerdanidze, een klein en schattig meisje dat kampioenen onverbiddelijk kon verslaan.
Maia verhuisde van Kutaïsi naar de Vakewijk in Tbilisi en de wedstrijden tussen Gaprindasjvili en Tsjiboerdanidze werden door de inwoners voor de grap het kampioenschap van Vake genoemd en de overwinnaar werd uitgeroepen tot de kampioen van Vake, want Gaprindasjvili kwam ook uit die wijk.

En de mannen?Michail Botvinnik heb ik persoonlijk gezien. Met grijs haar, gebogen hoofd en om hem heen, mensen die allemaal de Georgische vertaling van zijn boek bij zich hadden. Ze wachten en wachten, oneindig lang, hij zit op het podium, geeft handtekeningen en klaagt dat hij niet genoeg lucht heeft, of iedereen een beetje plaats kan ruimen. Ook ik sta als een jongetje van een jaar of tien-twaalf in de rij met het boek van Botvinnik in de hand, ik probeer me tussen de mannen door te wurmen. En toch staat er geen handtekening in dat boek, blijkbaar ben ik niet tot bij de legendarische kampioen geraakt.

Petrosian. De zoon van een straatveger uit Tbilisi, Tigran, die hier heeft leren schaken en in een kampioenschap zelfs Botvinnik heeft verslagen. Op de derde verdieping, bij het balkon, ben ik aan het oefenen, we zijn een partij aan het analyseren. De dandy komt binnen, een legertje medewerkers van het schaakpaleis loopt achter hem aan. Hij heeft een wandelstok in de hand en een buishoed op het hoofd. Hij keek even naar het bord, daarna liet hij zijn warme blik op ons vallen, hij streelde ons over het hoofd, wisselde een paar woorden met onze trainer... Uiteindelijk liep hij het balkon op. De anderen volgden hem. 'Weet je wie dat was?' vroeg de trainer ons. We schudden ons hoofd: 'Nee.' 'Dat was Tigran Petrosian!'

Anatoli Karpov, klein van gestalte en met een hoge stem, tegen hem heb ik nog gespeeld, ik heb er zelfs een foto van waarop hij tegenover me staat en naar het bord tuurt. Naast me zit mijn zus, het doet me pijn als ik eraan denk dat zij later verloor dan ik. Je verdronk in de ogen van die kampioen: ze waren ongelooflijk blauw en helder...

En tot slot: Garry Kasparov, de kleine, vurige jongen. Hij was nog niet eens kampioen toen ik hem door de gangen van het schaakpaleis zag rennen. Alles aan hem was trefzeker: zijn manier van doen, praten, spelen.
Al deze schakers kwamen tientallen jaren lang, als echte, oorspronkelijke inwoners van Vera, in het Verapark samen. En nu zit ik voor de computer en schaak ik op Facebook; soms met een Serviër, met een Zweed, een Griek, een Filipijn of een Amerikaan, maar in gedachten zitten die anderen tegenover me: mijn kampioenen van het Verapark.

De wandelaars van de Roestaveli

Mijn ouders behoorden tot de generatie die over de Roestavelilaan wandelde. Iedereen wandelde over de Roestaveli om elkaar tegen te komen, zich te laten zien, om nieuwe kennissen op te doen, om nieuws te vernemen en te bespreken... In het Tbilisi van de Sovjets maakten clubs, café-restaurants en discotheken uiteraard geen deel uit van het dagelijks bestaan. Restaurants waren er eigenlijk alleen voor mannen en dan nog uitsluitend voor speciale gelegenheden, cafés kon je, net zoals ijssalons, op één hand tellen, het woord 'club' kwam niet eens voor en discotheken zag je enkel in de kuststeden, maar ook die waren enkel in het seizoen open...

Men ging als volgt tewerk: mannen en vrouwen, jong en oud, arbeiders, dienstboden, wetenschappers en dichters dosten zich helemaal uit en lieten thuis weten dat ze gingen wandelen over de Roestaveli en ze trokken de deur achter zich dicht...
Men ging niet alleen in zijn eentje wandelen, het kon ook met het hele gezin. Mijn zus en ik konden nauwelijks lopen of onze ouders lieten ons al proeven van dit heilige ritueel van Tbilisi. Vooral mijn vader was een fervente volgeling van dit ritueel. Hij was het dus die ons keer op keer meenam naar de Roestaveli. Op een dag, tijdens een van die wandelingen, gaf hij ons een ijsje. Toen we het op hadden, vroeg hij: 'Wil je er nog één?' 'Ja,' riepen we uitgelaten. Hij troonde ons mee naar ons lievelingscafé, waar ze soms milkshake hadden en hij kocht voor elk van ons 200 milliliter. Het was heerlijk! 'Nog?' 'Ja!' Hij bestelde nog eens 200 milliliter voor elk van ons. Ook dat werkten we helemaal naar binnen. 'Wil je er nog 100 van?' vroeg hij ons. Stomverbaasd gingen we ook daar op in. Ook die 100 milliliter versloegen we en we liepen het café uit. Een paar meter verder werden er eskimo-ijsjes verkocht. 'Zin?' vroeg hij ons en hij stopte zijn hand in zijn zak. 'Ja hoor,' zeiden we. Mijn zus hield zich met een ontstellende koppigheid aan de voorwaarde, maar ik hield halfweg op met eten en gaf met tegenzin toe: 'Ik kan niet meer.' 'Gooi het maar weg,' zei mijn vader en hij wees naar een vuilnisbak. Zwijgend gooide ik de rest van de eskimo in de vuilnisbak. Terug thuis vertelden we moeder opgewonden hoeveel ijs we wel niet gegeten hadden. 'Wat is er met je aan de hand! Wil je dat ze een angina oplopen?' riep moeder angstig. Maar vader lachte een beetje vreemd en zei: 'De kinderen moeten toch één keer zoveel kunnen eten als ze maar willen...'

De omstaanders van de Roestaveli

De boekverkopers

We staan hier te verkopen,
we staan hier op de Roestaveli te verkopen,
in de sneeuw, in de vorst, onze eigen boeken
die ons het dierbaarst, het liefst zijn.
We hebben het niet koud,
achter onze stalletjes
staat er altijd een fles goedkope wodka klaar.
Als een klant zijn pad verderzet,
halen we ze snel tevoorschijn,
nemen we een slok,
en op slag warmt het bloed in onze aderen op,
maar de boeken die we als slaven
uit ons huis haalden, die hebben het koud -
de wind beukt in op hun kaft,
de sneeuw viseert hun rug.
Hoe kunnen we ze helpen?
Hoe kunnen we ze warm houden?
Met onze laatste druppels drank besprenkel ik
Tender is the night van dronkaard Francis,
'Francis, gezondheid!' zeg ik hem...
Het volgende boek is een bundel van Verlaine.
Ook die wil wat drinken.
Wat kan ik doen?
Ik doorzoek mijn broekzak,
er is genoeg geld voor een nieuwe fles,
ik vertrouw mijn teerbeminde slaven
aan een bevriende collega toe
en loop naar de winkel.
Vijf minuten later ben ik alweer terug,
'Hé, Paul! Ik kon geen absint voor je krijgen,
maar laten we drinken wat er is,' zeg ik hem,
maar hij is er niet meer.
Naast Francis is nu Burroughs komen te staan,
rillend van de cold turkey, ik kijk om me heen,
'Paul, waar ben je?'
'We hebben hem net verkocht,' zegt iemand,
'voor een goede prijs!'
En hij stopt me het geld toe.
Iets breekt in me,
'Aan wie,
aan wie heb je hem verkocht?'
Ze wijzen naar iemand.
Hij loopt arm in arm
met een jonge vrouw
en ze wandelen gelukkig weg over de Roestaveli.
Paul lijkt een beetje in zichzelf gekeerd,
waarschijnlijk door de kou,
maar ik heb toch de indruk dat hij
niet helemaal ontevreden is met zijn nieuwe eigenaar.
Dat luchtte me op en ik keek naar het geld,
'Jongens, Verlaine nodigt jullie persoonlijk uit!'
'Waarom enkel Verlaine? Ook Edgar Allan Poe!' roept Dato.
'En Galaktion!' voegt Gela eraan toe.
'En Byron!' dat is Oesjangi.
'Kijk eens aan! Wat een bijzondere dag,
we hebben allemaal dichters verkocht,' merkt Omar op.
'Wie heb jij verkocht?'
'Ik? Mezelf,' lacht hij, 'mezelf...,
iemand heeft mij gekocht,
maar ik kan me niet voorstellen dat hij me ook zal lezen...'

De betogers en de filmliefhebbers

In Tbilisi zijn er een paar vaste plekken voor betogingen. Een van die plekken is de buurt rond het Filmhuis. De ruimte tussen de trappen van het Filmhuis en het standbeeld van Roestaveli is vele keren volgestroomd met mensen. De partijleiders doken op met een megafoon in de hand en de betoging ging van start. Ook wij waren erbij, we luisterden en we boorden ons een weg door de betogers met opgeheven vuisten. We trokken ons het lot van Georgië heel erg aan, we klapten in de handen en ook wij scandeerden wel eens 'Gaoemardjos', maar we hielden ook van film. Van die film die zo meteen achter de rug van de mensen die toespraken aan het houden waren, zou beginnen. We liepen met gespitste oren langs de patriotten, ons hart ging sneller slaan, we maakten ons zorgen over het lot van ons land en we hielden de tijd in de gaten: over vijftien minuten zou Bunuels Viridiana beginnen, over tien minuten Pasolini's Porcile en over vijf minuten Bergmans Persona, Ioseliani's En toen werd het licht was al bezig, net zoals Bertolucci's Novecento, als we nu niet naar binnen zouden gaan, had het geen zin Godards À bout de souffle nog te willen zien...

'Gaan we naar binnen?'

'Ik weet het niet. Misschien blijven we beter hier. Besef je wel wat er aan het gebeuren is?'

'Jawel, maar ik wil al zo lang die film zien.'

'Dat klopt, ik ook.'

'Hoe laat is het?'

'We zijn al een beetje te laat.'

'Kom, laten we naar binnen gaan.'

'Laten we eerst naar Kostava luisteren en dan naar binnen gaan.'

'Dan zijn we zeker te laat, laten we naar binnen gaan...'

'Goed... Vooruit dan maar. Die kant uit, zo is het beter, daar zijn minder mensen.'

En we liepen naar binnen. Beter gezegd: we liepen over; van de ene wereld naar de andere. Sommigen onder ons zijn op de betoging gebleven. Ze kozen voor betogen. Ze luisterden naar de leiders van de nationale beweging en tegelijk zagen ze in de schemering beelden uit Cocteau's Le sang d'un poète op de muur van het Filmhuis opdoemen.

De strijders van de Roestaveli

We waren blij
dat we wapens kregen.
We voelden ons sterk,
en omdat we ons sterk voelden,
trokken we erop uit te vechten.
Volgens ons schoten wij
met automatische geweren en kanonnen,
maar we hadden het verkeerd voor,
de kanonnen en automatische geweren schoten met ons -
we vlogen heen en weer over de Roestaveli,
we schoten elkaar aan flarden,
we maakten mensen af,
we schoten huizen kapot,
we maakten groot kabaal en we waren blij.
Jawel, wij waren het die ze in het rond schoten -
zoals je een steen vanaf de oever over het water ketst,
zoals je een bal uit de verte in de korf mikt,
zoals je afval in een afvalemmer gooit,
zoals je zaligheid in het paradijs rondstrooit,
zoals je zonden in de hel uitdeelt...
dat was hun kleine, wrede oorlog,
en in die oorlog waren wij de voorraad kogels.
Dat drong pas veel later tot ons door,
toen we opgebruikt raakten,
toen we allemaal afgeschoten waren,
toen we als waardeloze, afgevuurde hulzen
over de hele stad verspreid lagen.

De visioenen van een wiskundige

Soms zie ik Tbilisi niet als een stad, maar als het visioen van een stad, een denkbeeldige stad. Dat is misschien niet goed, maar slecht is het ook niet. Tbilisi is simpelweg een denkbeeldige stad en die heeft net zo goed recht van bestaan als de steden die echt zijn. Denkbeeldige en echte steden kun je van elkaar onderscheiden als imaginaire en reële getallen. Elke stad heeft haar eigen coördinaten (x,y,z) die je in de vergelijking х2+у2+z2=R2 kunt inzetten waarin R de radius van de aardbol is en het punt (x,y,z) niets anders dan het hypercomplexe getal x + yi + zj. Als y en z niet gelijk zijn aan nul dan is het getal van de stad denkbeeldig. En als y en z gelijk zijn aan nul, dan krijgen we х2=R2 waaruit volgt dat x=R of x=─R en dus alle steden op de aardbol denkbeeldig zijn, behalve twee, die zijn echt! Maar welke zijn die twee? Rio de Janeiro en Londen? Peking en Mexico? Of Melbourne en Montreal? Hoe kunnen we ze vinden? En is het wel mogelijk dat er op aarde maar twee echte steden zijn en de rest denkbeeldig? Misschien beschikt elke mens op zich wel over een echte stad en diens antipode - die eigenlijk ook een echte stad is, terwijl alle andere steden alleen in de verbeelding bestaan. Dus van die twee is de eerste altijd je thuis en de andere je droomstad! Zoals New York en Parijs voor Henry Miller. Hoewel, voor een wiskundige komt dat neer op ongewenst subjectivisme. Als er echte én denkbeeldige steden zouden bestaan, dan moeten die ook objectief bestaan en niet alleen in onze verbeelding. Als dat zo is, dan is mijn concept fout. Het is hoogstens een foute metafoor... En dat is zo omdat we droom en werkelijkheid niet tegelijk van elkaar kunnen onderscheiden. We proberen het wel, maar we zijn niet in staat met uitgestrekte handen het gelijkteken te plaatsen tussen leven en dood, we zijn niet in staat tegelijk in het paradijs van de Sovjet-Unie en in de hel van het onafhankelijke Georgië te leven, een plekje in het Verapark en op het Verakerkhof in te palmen, op het plein voor het Filmhuis te betogen en in de zaal van het Filmhuis te zitten, we zijn niet in staat onze boeken als slaven te verkopen waar we zelf slaaf van zijn, we zijn niet in staat tegelijk te schieten en te begrijpen dat wij het zijn die afgeschoten worden. Daar zijn we niet toe in staat...

De gedichten van de reiziger

***
In mijn tijd reed
de tram al niet meer door het centrum.
De lijn naar het Tbilisimeer bestond wel nog.
In diens laatste dagen maakten Oetsja, Gogi en ik nog een rit.
We kwamen aan en Oetsja verdronk.
Sindsdien was ik niet meer aan het Tbilisimeer.
Ondertussen rijdt die tram ook niet meer...

Zolang je klein bent, is alles mooi: je bent gek op de tram
en om het even met wie je samen in de tram zit,
hij gaat niet dood...

***
Het was één van mijn diepste wensen, maar nooit is
mijn wagon in de metrotunnel blijven steken.
Terwijl de stroom toen heel vaak uitviel!
De reizigers klauterden uit de wagon en
liepen te voet door de tunnel
naar het volgende station!
Na afloop vertelden ze iedereen
hoe spannend dat was geweest.
Het was één van mijn diepste wensen, maar nooit...

***
Eén keer kon ik in een dubbeldekker meerijden.
Ik moest een hele andere kant uit,
maar plots stopte hij aan mijn halte,
ik twijfelde geen moment en sprong meteen aan boord!
Ik had hem al een paar keer gezien,
hoe hij fier ordinaire bussen voorbijstak.
Volgens mij reed er maar één in de hele stad.
Iemand had hem gekocht en uit enthousiasme de stad binnengeloodst.
Maar de ordinaire bussen werden gek van jaloezie
en hebben hem omgelegd.

***
In het vrije Georgië zweefde ik niet één keer
als een vogel boven Tbilisi.
De kabellift was al neergestort
toen het parlement
de onafhankelijkheidsverklaring aannam.

De performancekunstenaar

Maar nu heeft de geest van het theater bezit van me genomen. Ik sta in het midden van het podium en maak minimalistische bewegingen met mijn vingers, mijn lippen, mijn ogen, ik maak pseudo- en quasibewegingen, ik verander in een schaduw van vlees, ik schreeuw, ik schreeuw mijn stembanden schor, en plots schakel ik over op gefluister, mijn gefluister is makkelijker te verstaan dan het geschreeuw van daarnet. Ook al zouden de toeschouwers hun oren met hun handen bedekken, dan nog zouden ze mijn vreselijke gefluister kunnen horen. Ze kunnen het horen, maar plots begin ik weer te schreeuwen, ik loop weg, ik gooi me tegen een muur aan en ik hoor hoe mijn partner zich aan de andere kant ook tegen de muur aan gooit. Dat is het teken dat we elkaar moeten zoeken, elkaar moeten aankijken en tegen elkaar woorden moeten wauwelen die in ons opkomen. Daarna volgt er een dress dance, een nogal vreemde dans, waarbij niet ons lichaam, maar onze kleren dansen, waarbij onze bewegingen, ons geschreeuw en gefluister begeleid worden door het monotone en onmerkbaar verspringende ritme van de doli en verblindende toortsen die kriskras door de zaal trekken, af en toe de metalen plaatjes raken die aan het plafond hangen. Op een bepaald ogenblik zal er toch een stilte vallen waarop een meisjeskoor begint te lachen, hard en helder, om in één klap weer te zwijgen, en vervolgens de toehoorder zoveel keer die stilte te laten horen dat de toeschouwers en de acteurs in slaap vallen, zodat ze in de droom iets echters kunnen zien dan deze voorstelling. En daar komt het oude Tbilisi van de jaren '90 in voor, de Leselidzestraat, de koude en donkere kelder van het vertalershuis waar we de echte aard van ons theater laten zien. Dat is nog veel moeilijker te genieten dan in een echte droom en door de echte aard van ons theater maakt het een echte droom wel makkelijker te begrijpen en te aanvaarden. De vreselijke mutaties van die tijd gaven ons de mogelijkheid met theater te onderzoeken hoe de werkelijkheid en de onwerkelijkheid met elkaar konden versmelten, hoe ze in een niet-euclidische ruimte naast elkaar konden bestaan. We keken naar de vleselijke droom en naar de vleesloze werkelijkheid en we voelden aan dat het een metafoor was voor het volle leven dat we tevergeefs nastreefden. Het was een metafoor voor de ring van Möbius, waar de zijdes van werkelijkheid en onwerkelijkheid elkaar raken: je doorkruist beide als je over de ring gaat lopen en als de cirkel rond is, heb je niet eens kunnen zien waar het ene begon en het andere eindigde...

Het postscriptum van een allergische dichter

Eerst was er de kerk van Metechi.
Daarna de gevangenis van Metechi.
Vervolgens het theater van Metechi
en tot slot weer de kerk.
Metechi staat hoog boven de rivier de Mtkvari en kijkt uit op de stad.
Elke toerist laten we Metechi zien.
Waarschijnlijk krijgen sommigen het verhaal opgedist, anderen weer niet,
dat dit eerst een kerk, daarna een gevangenis, vervolgens een theater
en tot slot weer een kerk was...
Niemand weet wat de toekomst nog zal brengen...
Ik weet alleen dat mijn Tbilisi één grote Metechi is:
een kerk, een gevangenis, een theater.
Hier raken alle zijdes elkaar.

VERKLARINGEN

- Niko Samadasjvili -   een Georgische dichter (1905-1963)
- Tsjocha - typisch Georgische jas voor een man, Georgische klederdracht
- In 'Herinneringen van een schaker' komen allemaal wereldkampioenen schaken voor.
- De Roestaveli of de Roestavelilaan - de centrale laan in Tbilisi die naar de nationale dichter Sjota Roestaveli uit de twaalfde eeuw vernoemd is.
- Galaktion - Galaktion Tabidze was een van de belangrijkste Georgische dichters uit de twintigste eeuw.
- Het standbeeld van Roestaveli: het standbeeld van de nationale dichter Sjota Roestaveli uit de twaalfde eeuw in de buurt van het Filmhuis
- Gaoemardjos - victorie
- Ioseliani - Otar Ioseliani is een internationaal bekende Georgische regisseur.
- Kostava - Merab Kostava was een van de belangrijkste voorvechters van de Georgische onafhankelijkheid.
- doli - een trommel

Vertaald uit het Georgisch door Ingrid Degraeve

Ingrid Degraeve (1972) woont en werkt in Brussel en in Tbilisi. In Tbilisi is ze sinds 1999 werkzaam als vertaler, schrijver, docent Nederlands, uitgever en kunstcurator. Ze richtte er het docentschap Nederlands aan de Ilia State University, Uitgeverij Link en een centrum voor hedendaagse kunst op. Sinds 2008 werkt ze ook als projectleider aan het Taaluniecentrum Nederlands als vreemde taal in Brussel.
Ze publiceert vertalingen uit het Frans, het Duits en het Georgisch en voert opdrachten uit voor Poetry International, het Vlaams-Nederlands Huis deBuren, bloemlezers en literaire tijdschriften. Sinds 2003 verschijnen haar vertalingen uit het Georgisch bij Belgische en Nederlandse uitgeverijen. De uitgaven kregen de steun van het Vlaams Fonds voor de Letteren.
In 2007 begon ze essays en verhalen in het Georgisch te schrijven. In 2008 kreeg ze in Georgië de Sachelebi-prijs toegekend als bezieler van de Georgische cultuur. Datzelfde jaar kreeg de dichtbundel mikroskopi van Maia Sarisjvili die ze met haar Georgische uitgeverij Link uitgaf, de Georgische SABA-prijs voor de beste dichtbundel van het jaar.