Meerminners in Parijs

'Mijn familie, dat zijn AL mijn ouders!' Achter dat spandoek marcheerde op de laatste Gay Pride in Parijs een diverse groep mensen. Die manifestanten beschrijven hun geaardheid als 'polyamoreus', een neologisme dat het Griekse woord voor veel en het Latijnse woord voor liefde versmelt. Polyamoristen houden van meerdere mensen tegelijk en gaan dus meer dan één betekenisvolle relatie aan − in absolute openheid en met wederzijds respect voor alle partners. Voorzichtige schattingen stellen dat zo'n twee procent van de bevolking polyamoreus is. In de Franse media komt de beweging dan ook steeds prominenter in beeld.

De prille polyamorie-beweging verenigde zich eind jaren negentig op een Amerikaans internetforum maar gedijt ondertussen erg goed in Parijs. Al sinds 2007 ontmoeten gelijkgezinden elkaar op maandelijkse praatavonden. In een snikhete kelder van een hip café wordt stevig gedebatteerd over 'de roltrap van de traditionele relatie', het wezenlijke verschil tussen polygamie en vreemdgaan en 'het monogame dogma'. Er zijn zo veel nieuwsgierigen dat er nauwelijks ademruimte is. 'Het is niet altijd zo serieus hoor,' fluistert Jennifer die sinds een jaar overtuigd meerminner is, 'we organiseren ook picknicks.'

Ook radiojournaliste Meta, videomaker Aurélien en ingenieur Thomas zijn vaste gezichten op de polyamoureuze praatavonden. Zij vormen de voorhoede van de Franse polyamorie-beweging en zijn een soort celebrity's in het milieu: Dresden Dolls-zangeres Amanda Palmer was voorgangster op hun alternatieve huwelijksceremonie. Met hun dochtertje van bijna drie, Aurore, wonen ze in een voor Parijs ruime loft vlakbij Père Lachaise. De woonkamer wordt gedomineerd door een plafondhoge boekenkast. De springerige Aurore laat haar Barbapapa-poppetjes zien terwijl de drie volwassenen op de sofa zitten. Thomas en Aurélien raken Meta om de beurt liefdevol aan.

'Kijk,' Aurélien toont een bestand op zijn laptop, 'dit is een stamboom van onze poly-familie. Meta, Thomas en ik, wij zijn de kerndriehoek. Dubbele lijnen, die staan voor seksuele relaties. Tussen Thomas en mij loopt een enkele lijn, wij hebben enkel een emotionele band.' Die driehoek zit verstrikt in een kluwen van namen, de meeste zitten in een cluster 'Parijs', maar er zijn vertakkingen tot in de Verenigde Staten, Canada en zelfs Gent. 'Zowel Meta, Thomas en ik hebben ook relaties met andere mensen,' zegt Thomas. 'het is een heel gedoe om onze agenda's geregeld te krijgen.'

Sartre achterna
Parijs heeft een reputatie op het vlak van de meervoudige liefde. Je kan de Franse presidenten zonder maîtresse op de vingers van een hand tellen. 'Et alors?' reageerde Mitterand toen Paris Match over zijn buitenechtelijke dochter Mazarine schreef. Nog opener was Parijs' beroemdste schrijvende filosofenpaar, Jean-Paul Sartre en Simone de Beauvoir. Toen Sartre in 1945 een publiek intellectueel werd, schreven de kranten niet alleen over zijn denken maar ook over zijn spannende privéleven. Hij en De Beauvoir waren zielsverwanten maar hielden er openlijk affaires op na. Die liaisons beschreef De Beauvoir in haar autobiografische romans. Door de details van hun liefdesleven zelf op straat te gooien, lapten ze de de fatsoensnormen van de bourgeoisie aan hun laars. Voor hun bewonderaars een bewijs van ware existentialistische cool.

Sartres extreme existentialisme stelde elk individu verantwoordelijk voor zijn daden. Zijn denken en De Beauvoirs feministische manifest Le deuxième sexe (1949) kneedden mee de tijdgeest van de seksuele revolutie. Seks mocht in de jaren zestig en zeventig eindelijk gewoon leuk zijn, bevrijd van het juk van de Kerk en de bourgeois moraal. Mensen experimenteerden met de vrije liefde, ze hokten samen in communes, swingers ruilden seksuele partners uit. Toch bleef het ideaalbeeld van de monogame relatie stevig standhouden. De onbezorgde vrije liefde kreeg bovendien een stevige opdoffer door het aidsvirus. Maar in de marges blijven mensen zoeken naar een andere vorm van liefhebben. De hedendaagse polyamoristen voelen zich thuis in de queer-beweging en gedijen erg goed op het internet. Ze verenigen zich op fora en datingsites – OkCupid is een favoriet in het milieu. Allemaal distantiëren ze zich nadrukkelijk van swingers en libertijnen: het gaat bij hen niet enkel over seks, maar ook over de liefde.

'Wat wij hebben is een essentiële liefde, maar het is een goed idee om daarnaast ook nog andere, lossere affaires te beleven,' zei Sartre niet lang nadat hij De Beauvoir leerde kennen. Toen sloten ze een pact, het alfa en omega van hun relatie: alles mag, zolang er eerlijk over wordt gepraat.

Liefde, maar dan anders
Eerlijkheid is ook voor moderne meerminners Meta, Aurélien en Thomas de kernwaarde. 'Weet je, geheimen zijn een zwakte. Als je geheimen hebt, heb je ook angst. Eerlijk zijn, ook voor jezelf, helpt om gelukkig te worden.' Maar voor het drietal zijn àl hun liefdes essentieel. 'Ik hou van meerdere mensen tegelijk, op een andere, maar evenwaardige manier,' zegt Meta. 'Thomas en ik waren twee jaar samen toen ik Aurélien ontmoette. Ik wist meteen: dit is menens, dit is ook liefde voor altijd.' Thomas merkte meteen hoe belangrijk Aurélien voor Meta was. 'Gelukkig klikte het, en gaandeweg is er een diepe band tussen ons gegroeid. We zijn een beetje als broers, die geen moeder maar een vrouw delen.'

Het klinkt als de ultieme romantiek: je partner(s) toe te staan anderen lief te hebben, zonder dat je relatie daaronder lijdt. Maar Sartre en De Beauvoir laten zien hoe dat ook lelijk uit de hand kan lopen. De Beauvoir voelde de nijd wel degelijk steken, hoe hard Sartre haar ook inpeperde dat 'jaloezie een vijand van de vrijheid is'. En ook met de eerlijkheid liep het tussen hen wel eens fout. Over haar lange affaire met de schrijver Edward Algren bleef De Beauvoir altijd vaag. Na hun dood kwam bovendien aan het licht dat het koppel hun flirts vaak manipuleerde en beloog, om ze in venijnige brieven aan elkaar belachelijk te maken. 'Natuurlijk,' zegt Aurélien, 'zijn we niet boven kleinmenselijkheid verheven. Maar we zijn open over onze jaloezie en onze angsten.' Dat vergt een stevig engagement en vooral: veel geduld. 'We evalueren al onze relaties voortdurend, in onderling overleg met iedereen. Daar kruipt veel energie in,' zegt Thomas. Daarom zijn de maandelijkse praatgroepen belangrijk voor hen: om ervaringen te delen, of gewoon om stoom af te blazen. 'Praten scherpt je gedachten aan,' zegt Meta. 'In die groep denken we kritisch na over de dogma's van de monogamie. Maar pas op, we willen niemand bekeren, hé, iedereen is anders. Nieuwe, polygame dogma's willen we niet creëren.' 'Behalve misschien "own your feeling",' zegt Thomas. 'En respecteer de ander terwijl je dat doet,' vult Aurélien aan.

Pappa en parrain
Op problemen botsten ze pas echt toen Aurore in het spel kwam. 'Blijkbaar maken we het onszelf graag moeilijk,' lacht Meta. 'Ik wilde een gezin stichten, en Thomas ook.' Maar Aurélien voelde zich aanvankelijk nog niet klaar om vader te worden. 'Ik had het gevoel dat mijn vrijheid in het gedrang kwam. Eindeloos hebben we erover gepraat, tot mijn verlangen om bij Meta en Thomas te zijn mijn twijfels overwon.' Ondertussen kan Aurélien zich geen leven meer voorstellen zonder Aurore. Het meisje noemt Thomas pappa en Aurélien parrain (peter). 'Hij voedt Aurore mee op en is erg belangrijk in haar leven,' zegt Meta. Aurore zelf vindt haar ongewone gezin heel normaal, vrolijk huppelt ze tussen haar drie ouders door. 'We hebben precies dezelfde ideeën over wat een goede opvoeding is,' zegt Meta. 'en het is verdomde handig om de zorg voor een kind met zijn drieën te dragen.'

Maar de samenleving denkt daar anders over. Thomas somt een paar voorbeelden op: 'Met meerdere mensen een huis kopen is geen evidentie. En volgens de Franse wet heeft Aurélien geen enkel recht als mede-ouder van Aurore. Dat probleem delen we met holebi-gezinnen en nieuw samengestelde gezinnen.'

'Daarom is onze relatie nu veel meer dan een emotioneel project. Het is politiek geworden,' zegt Meta. Het drietal is er van overtuigd dat de maatschappij steeds verder weg zal evolueren van het klassieke gezinsmodel. 'We hadden de hoop dat Frankrijk daar steeds meer voor open stond. Maar de recente massabetoging tegen het homohuwelijk maakt ons ongerust,' zegt Aurélien. Daarom vinden ze het zo belangrijk om in de openbaarheid te komen. 'Ook als je je niet lekker voelt in de traditionele monogame gezinsconstructies, kan je gelukkig zijn. Dat willen we uitdragen.'

Op het einde van haar leven zei Simone de Beauvoir, gevierd auteur van talloze boeken, dat de grootste verwezenlijking van haar leven haar relatie met Sartre is. 'Zo voel ik dat ook aan,' zegt Meta. 'Mijn gezin is mijn belangrijkste project. Falen is geen optie. Ik wil niet dat critici kunnen zeggen 'zie je wel, dat zoiets niet lukt'. Omdat ik echt geloof dat ons leven samen een prachtig ding is.'