De taal van de macht

De taal van de macht

Ik was zestien, toen mijn broer mij voor het eerst uitlachte over mijn horeca-stem. We werkten samen in het restaurant van mijn ouders, en aan tafel zag de jongen die mij al mijn hele leven kende, mij veranderen in een ander persoon. 

Glimlach op. 

Stem omhoog. 

Klein gemaakt en toch beschikbaar. 

Maar zo werden de gasten niet boos. En in het beste geval waren de fooien hoog. 

Nu staan we hier op het podium. Klaargestoomd, met een intensief programma voor jonge sprekers.  

Glimlach op, dat is noodzakelijk als vrouw om niet kil te zijn. 

Stem omlaag, want zo word je serieus genomen. 

Groot gemaakt, maar niet te groot. 

Heldere woorden. Niet te snel, niet te moeilijk, maar duidelijk belezen. 

Maximaal negen woorden per zin (tellen op de hand): 

Dit. Is. De. Taal. Van. De. Macht.  

In zekere zin zijn wij tolken. Soms meertalige, maar vaak ook eentalige tolken. We leren hoe we de dingen die we echt willen zeggen, kunnen omvormen tot wat jullie willen horen. Dat maakt het verschil, tussen het verspillen van aandacht en een goed verhaal. 

Wie ons het meest dringend moeten horen, zijn vaak de mensen die over ons beslissen. Toen ik jong was, was dat mijn vader. Toen ik begon te werken, de gasten en mijn baas. Nu ik hier sta, zijn het de mensen die helpen om mijn woorden en gedachten te laten leven. Die ervoor zorgen dat ze naklinken. Dat ze niet voor niets zijn. Maar klaargestoomd ben ik eigenlijk niet. Wij kunnen onszelf blijven kneden. Sommige dingen leer je niet zomaar af.  

De vrouw die met tranen in haar ogen aan de vergadertafel spreekt. 
De persoon met een migratieachtergrond die niet ‘neutraal' praat. 
Maar ook het kind dat iets heel serieus zegt, en door volwassenen met een lachsalvo wordt ontvangen. 

Zij spreken de verkeerde taal, om gehoord te worden. 

Sommigen voor even. Sommigen voor altijd. 

Als een groep van de taal wordt uitgesloten, dan kan er ook iets bijzonders ontstaan. Buiten de taal van de macht om. Ik wil jullie meenemen naar de Chinese provincie Hunan (Ghúnán) enkele eeuwen geleden. In een China waar onderwijs enkel voor mannen bestemd was, besloot een groep vrouwen een eigen schrift te ontwikkelen. Dit schrift ging gepaard met zang en rituelen.  

Nǚshū, zoals de taal heette, kreeg een centrale rol in vrouwencultuur.  

Wanneer ze bijvoorbeeld in het huwelijk trad, moest de vrouw bij de familie van haar man gaan wonen. Afscheid, betekende dat. Van familie, vrienden en het dorp waarin ze opgroeide. Bij dit afscheid gaven gezworen zusters een in Nushu geschreven boek mee als steun en begeleiding bij het huwelijksleven. Nushu was een veilige plek van verdriet en troost. De enige plek die de vrouwen voor hun mannen konden verbergen. 

Er is bijvoorbeeld een bedsprei teruggevonden waarop een vrouw in Nushu haar lot geborduurd heeft. Ze schrijft hoe ze haar man haat, en haar verre geliefde mist. 

Een kleine eeuw geleden kantelde de Chinese samenleving. Tijdens de communistische revolutie verklaarde Mao Zedong dat vrouwen gelijk zijn aan mannen. ‘Vrouwen dragen de helft van de hemel’ sprak hij. Emancipatie betekende deelnemen. Deelnemen aan de dingen die de samenleving de moeite waard vond, zoals de arbeidsmarkt, en het onderwijs dat mannen genoten. Wel naar school, geen Nushu. Het einde van een taal. Het einde van een eigen plek. 

Emancipatie kan verdacht veel op assimilatie lijken: als we het goed doen, blijft er niet te veel van ons over. Maken we ons de taal van macht eigen. Laten we ónze stem achter.  

Maar vanavond hoop ik op iets anders.  

Ik hoop dat we niet de taal van macht hoeven te spreken, maar de macht van onze woorden mogen laten horen.  

Ik hoop voor jullie, dat de sprekers zuinig zijn geweest op hun eigen stemmen. Want geloof me, deze stemmen zijn het horen waard. 

Ik hoop ook voor ons als sprekers, dat jullie als publiek, op het puntje van je stoel kunnen zitten, om de woorden te horen die níet voor jullie oren geschreven zijn.  

Ik hoop dat we een nieuw geluid aan jullie kunnen geven.  

Want dat, is de macht, van taal.

Foto: Marianne Hommersom