'Wil men een toekomst bouwen in een land, dan moeten jongeren toegang krijgen tot hun eigen cultureel erfgoed.'
Het kanon van de koning van Kandy, krachtbeelden uit Congo, Javaanse tempelbeelden: een kleine greep uit een veelheid van voorwerpen die vaak op dubieuze wijze verworven zijn door Nederlandse en Belgische musea. Is het allemaal roofkunst? En hoe gaat teruggeven in zijn werk? 'Als je er echt op uit bent om de ongelijkwaardigheid te verminderen, dan ga je vanzelf ook onrecht minderen en ga je dingen teruggeven.'
De voormalige koloniën eisen al langer een teruggave van de kunstschatten die onrechtmatig verworven zijn. In Nederland en België wordt er werk gemaakt van een restitutiebeleid, maar ook in Europa groeit de belangstelling voor zo'n rigoureus beleid.
Naar aanleiding van zijn onlangs verschenen boek, Ongemakkelijk erfgoed: koloniale collecties en teruggave in de Lage Landen ging expert Jos van Beurden samen met de directeur van het AfricaMuseum Tervuren Guido Gryseels, cultuurhistoricus Nancy Jouwe, activist Lieven Miguel Kandolo en adviseur Ama Koranteng-Kumi in gesprek over de mogelijkheden en valkuilen van het resitutiebeleid in België en Nederland.
Ontwikkelingen anno 2021
In oktober 2020 pleitte de Nederlandse Raad voor Cultuur voor een rigoureus restitutiebeleid. Tot verrassing van velen nam Nederlands Minister van Cultuur Ingrid van Engelshoven het advies zo goed als integraal over. Ook in België komt er schot in de zaak. In 2020 werd een Bijzondere Kamercommissie Koloniaal Verleden in het leven geroepen die onder meer over restitutiebeleid moet adviseren. De Commissie heeft vertraging opgelopen, maar intussen besloot de politiek wel dat alle onrechtmatig verworven kunst in het AfricaMuseum in Tervuren moet worden teruggegeven aan Congo.
Ongemakkelijk erfgoed
In Ongemakkelijk erfgoed, gaat Jos van Beurden in op de geschiedenis van koloniale collecties in de Lage Landen en op de ontwikkeling van een teruggavebeleid. Lastige vragen gaat hij daarbij niet uit de weg. Is het allemaal roofkunst? Hoe gaat teruggeven in zijn werk? Zijn er succesvolle voorbeelden? Moet iets ook terug als het hier niet gemist kan worden? In mei schreef hij in een opiniestuk in NRC Handelsblad dat het allemaal veel sneller kan; de procedures zijn te traag, stelt Van Beurden.
Jos van Beurden
Jos van Beurden is een internationaal bekend expert en adviseur op het vlak van roofkunst en restitutiekwesties. Met zijn proefschrift Treasures in Trusted Hands. Negotiating the Future of Colonial Cultural Objects (2017) leverde hij een belangrijke bijdrage aan de agendering van teruggave van koloniaal erfgoed in de politiek en bij musea. Verder publiceerde hij o.a. de boeken Goden, graven en grenzen. Over kunstroof uit Afrika, Azië en Latijns-Amerika (2001, 2013) en The Return of Cultural and Historical Treasures. The Case of the Netherlands (2012). Ongemakkelijk erfgoed is zijn meest recente boek.
Organisatie: deBuren en de Nederlandse ambassade