Teruggave van koloniale cultuurgoederen en roofkunst • deBuren

In Nederlandse en Belgische musea staat veel onrechtmatig verworven kunst uit de koloniale periode. De voormalige koloniën eisen al langer een teruggave van deze kunstschatten, maar ook in Europa groeit het besef dat er werk moet gemaakt worden van een rigoureus restitutiebeleid.

Jos van Beurden houdt zich al ruim twintig jaar bezig met koloniaal erfgoed en roofkunst. Naar aanleiding van zijn onlangs verschenen nieuwe boek, Ongemakkelijk erfgoed: koloniale collecties en teruggave in de Lage Landen, gaat hij in discussie met Guido Gryseels (directeur AfricaMuseum Tervuren), Nancy Jouwe (Nederlands cultuurhistoricus/curator/onderzoeker) en Lieven Miguel Kandolo (opiniemaker en activist). Moderator is Ama Koranteng-Kumi (projectleider, adviseur en publicist).

*Alleen toegang met CovidSafe ticket (info zie onderaan)

Gratis.

Recente ontwikkelingen

In oktober 2020 pleitte de Nederlandse Raad voor Cultuur voor een rigoureus restitutiebeleid. Tot verrassing van velen nam Nederlands Minister van Cultuur Ingrid van Engelshoven het advies zo goed als integraal over. Ook in België komt er schot in de zaak. In 2020 werd een Bijzondere Kamercommissie Koloniaal Verleden in het leven geroepen die onder meer over restitutiebeleid moet adviseren. De Commissie heeft vertraging opgelopen, maar intussen besloot de politiek wel dat alle onrechtmatig verworven kunst in het AfricaMuseum in Tervuren moet worden teruggegeven aan Congo.

Ongemakkelijk erfgoed

In Ongemakkelijk erfgoed, gaat Jos van Beurden in op de geschiedenis van koloniale collecties in de Lage Landen en op de ontwikkeling van een teruggavebeleid. Lastige vragen gaat hij daarbij niet uit de weg. Is het allemaal roofkunst? Hoe gaat teruggeven in zijn werk? Zijn er succesvolle voorbeelden? Moet iets ook terug als het hier niet gemist kan worden? In mei schreef hij in een opiniestuk in NRC Handelsblad dat het allemaal veel sneller kan; de procedures zijn te traag, stelt Van Beurden.

Jos van Beurden is een internationaal bekend expert en adviseur op het vlak van roofkunst en restitutiekwesties. Met zijn proefschrift Treasures in Trusted Hands. Negotiating the Future of Colonial Cultural Objects (2017) leverde hij een belangrijke bijdrage aan de agendering van teruggave van koloniaal erfgoed in de politiek en bij musea. Verder publiceerde hij o.a. de boeken Goden, graven en grenzen. Over kunstroof uit Afrika, Azië en Latijns-Amerika (2001, 2013) en The Return of Cultural and Historical Treasures. The Case of the Netherlands (2012). Ongemakkelijk erfgoed is zijn meest recente boek.

Nancy Jouwe is cultuurhistoricus. Ze is voorzitster van de raad van toezicht van BAK (Basis voor Actuele Kunst), mede-oprichtster van Framer Framed en één van de iniatiefnemers van Mapping Slavery, een transnationaal onderzoeksproject dat de Nederlandse koloniale slavernijgeschiedenis in kaart brengt. Jouwe heeft een brede ervaring in de NGO-sector als directeur en curator op het snijvlak van vrouwenrechten, transnationale bewegingen en kunst, cultuur en erfgoed. Als onderzoeker, curator en projectmanager focust ze op culturele en sociale bewegingen in postkoloniaal Nederland. Haar vader was een veelbelovende jonge leider van de Papoea-natie in wording, die naar Nederland moest uitwijken toen Papoea uiteindelijk alsnog een provincie van Indonesië werd.

foto: Frank Abbeloos

Guido Gryseels is algemeen directeur van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika (KMMA) in Tervuren, België. Het museum kwam dit jaar internationaal in het nieuws nadat de geleidelijke teruggave van roofkunst aan Congo werd aangekondigd. Gryseels is van oorsprong landbouweconoom en werkte onder meer acht jaar lang in Ethiopië en vijftien jaar voor de Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) van de Verenigde Naties in Rome. Hij is lid van diverse wetenschappelijke bestuursraden in binnen- en buitenland.

(c) Dati Photography

Lieven Miguel Kandolo, naar eigen zeggen een ´zachte activist´, is sinds 7 jaar actief in het antiracistisch middenveld. Hij heeft Angolese en Congolese roots. In 2014 richtte hij Kolamela op, een collectief van jongeren en jongvolwassenen van Afrikaanse afkomst uit zijn woonplaats Vilvoorde. Lieven is bestuurslid van Hand in Hand tegen Racisme en is actief als opiniemaker en auteur. Sinds 2016 schrijft hij voor StampMedia, Vlaams persagentschap voor en door jongeren. Zijn opiniestukken veschijnen regelmatig in Belgische media. Onlangs publiceerde hij samen met Moussa Don Pandzou het boek Yaya na Leki (Grote broer en kleine broer).

Ama Koranteng-Kumi behaalde haar Postgraduaat Bedrijfscommunicatie aan de Hogeschool-Universiteit Brussel en een Master Genderstudies aan de Universiteit Utrecht. Ze publiceerde o.a. in NRC Next, De Morgen, Charlie Magazine en OneWorld. Ama ontwikkelt en leidt innovatieve verandertrajecten of -projecten, zo werkt ze als adviseur en projectleidster Diversiteit & Inclusie bij De Museumstichting, de overkoepelende organisatie voor enkele Antwerpse musea. Ze opereert op de rand van kunst, politiek, empowerment, natuur en duurzaamheid: als sociaal ondernemer, projectleider, adviseur en publicist.

Met het CovidSafe Ticket (CST) kunnen we evenementen organiseren zonder sociale afstand of masker. Vanaf oktober 2021 heb je een CovidSafe Ticket en een identiteitsbewijs (ID-kaart, rijbewijs of paspoort) nodig om toegang te krijgen tot onze activiteiten in Brussel. Het CST is geen apart document. Het Covid-certificaat (QR-code) dat je vindt in de CovidSafe app, op de digitale kanalen of dat u via de post kreeg toegestuurd volstaat.

Je kunt een CovidSafe Ticket krijgen in één van de volgende situaties:

Je bent in het bezit van een vaccinatieattest: je bent langer dan 2 weken volledig gevaccineerdJe beschikt over een herstelattest dat minder dan 6 maanden oud is.Je hebt een PCR-test laten doen met een negatief resultaat (geldigheid: dag van de test plus 2 dagen).Je hebt een snelle antigeentest laten uitvoeren door een medisch geschoold persoon, met een negatief resultaat (geldigheid: dag van de test plus 1 dag).

Bij het scannen ziet ons personeel alleen je naam, geboortedatum en de QR-code. Er worden geen persoonlijke gezondheidsgegevens met ons gedeeld.

Hoe kom je aan een CovidSafe Ticket?

Voor mensen met een smartphone: download de applicatie CovidSafeBE op covidsafe.be of via de store van uw smartphone. De activering van deze toepassing vereist een verbinding met eHealth of Itsme.Voor wie geen smartphone heeft: het Covid Safe Ticket kan online worden gedownload in pdf-formaat en vervolgens worden afgedrukt via www.mijngezondheid.be.

Dank en tot ziens bij deBuren!