Boem Paukeslag, Besmette Stad en De Aftocht: drie publicaties

Deze drie boeken geven het antwoord op twee pertinente vragen: wat staat er eigenlijk in die grensverleggende bundel Bezette Stad van Paul van Ostaijen, en wat hebben we daar vandaag nog aan?

Boem Paukeslag

Honderd jaar geleden publiceerde Paul van Ostaijen zijn meesterwerk Bezette stad, de grensverleggende dichtbundel waarin hij zijn ervaringen tijdens de Eerste Wereldoorlog in Antwerpen verwerkte. Bezette stad is een boek geboren uit een persoonlijke en maatschappelijke crisis. Maar van Ostaijen wilde ook laten zien waartoe de moderne poëzie in staat was. Hij wilde er alles in samenbrengen: de destructie van de oorlog, de wilde montage van de film, de compositie van een kubistisch stadsbeeld, de scherts van dada, de klankrijke meerduidigheid van de expressionistische poëzie – en dit allemaal in één grootse, meeslepende vertelling. 

In Boem Paukeslag vertelt Matthijs de Ridder hoe Van Ostaijen ertoe kwam zijn kapotte tijd te vangen in het grootste literaire experiment dat de internationale avant-garde zou voortbrengen. Tegelijkertijd neemt hij de lezer mee op strooptocht door de verlaten straten, de ruïnes en het kolkende nachtleven van het bezette Antwerpen. Met veel gevoel voor historisch detail destilleert hij zo het verhaal uit de fragmentarische dichtbundel Bezette stad.

Besmette Stad is een bloemlezing die Matthijs de Ridder en Willem Bongers-Dek samenstelden op basis van het multimediale project Besmette Stad, dat deBuren tijdens het begin van de coronacrisis opstartte en waaraan ondertussen al meer dan 100 Vlaamse en Nederlandse kunstenaars meewerkten. Ze gingen op zoek naar een hedendaags artistiek antwoord op van Ostaijens boek.

Met bijdragen van Ilja Leonard Pfeijffer, Annelies Verbeke, Sanneke van Hassel, Jeroen Olyslaegers, Lieke Marsman, Gaea Schoeters, Simon(e) van Saarloos, Wide Vercknocke, Aya Sabi, Benno Barnard, Ward Zwart, Pete Wu, Shamisa Debroey, Lisette Ma Neza, Erik Spinoy, Eleni Debo, Sassafras De Bruyn, Babs Gons, Maud Vanhauwaert, Asha Karami, Marlene van Niekerk, Alfred Schaffer, Hannah van Binsbergen, Ellen Deckwitz en vele, vele anderen.

Eind oktober 1918 trok Paul van Ostaijen weg uit Antwerpen. De aftocht van het Duitse leger betekende ook zijn aftocht uit België, waar het hem net te heet onder de voeten was geworden. In 1921 dacht hij terug aan die tijd en schreef hij zijn avant-gardistische meesterwerk Bezette Stad, met ‘De Aftocht’ als indrukwekkend slotgedicht.

Nu de wereld de aftocht uit de eerste coronacrisis meemaakt, stellen we ons dezelfde vragen als Van Ostaijen toen. Wat volgt er op deze crisis? De bevrijding? Een revolutie? Een terugkeer naar het oude ‘normaal’ of naar een nieuw abnormaal?

Nadat in de bloemlezing Besmette Stad 65 Vlaamse en Nederlandse kunstenaars een actueel artistiek antwoord gaven op Bezette Stad, maken we 100 jaar na verschijning van die laatste bundel de cirkel rond. Met Van Ostaijen op zak trekken we voor het laatste hoofdstuk van het project naar het Duitse taalgebied, daar waar Bezette Stad ooit ontstond. De bloemlezing De Aftocht bevat 35 spannende en uiteenlopende bijdragen van Nederlandstalige én Duitstalige kunstenaars.