Michelle De Baene is student aan de UGent en in het kader van haar masteropleiding Vergelijkende Moderne Letterkunde loopt ze stage bij deBuren. Tijdens het Passa Porta Festival volgde ze met argusogen de virtual reality-belevingen van de leesclub Cortina.
Tafelgeheim bij deBuren: leesclub Cortina beleeft literaire virtual reality
De VR-installatie 'Tafelgeheim' van digital storyteller Sara Kolster en schrijver Jaap Robben geeft gestalte aan het verdriet van een vader die rouwt om zijn jonggestorven dochter.
De installatie van digital storyteller Sara Kolster en schrijver Jaap Robben, die al eerder te beleven was op de Frankfurter Buchmesse, laat je kennismaken met twee verschillende werelden. Enerzijds wordt er gestalte gegeven aan het verdriet van een vader die rouwt om zijn jonggestorven dochter. Door de andere bril beziet de bezoeker het verdriet van Lena, het achtergebleven zusje.
Leesclub Cortina uit Antwerpen liet zich zaterdagmiddag 26 maart met plezier verrassen door de wondere wereld van Tafelgeheim. De eerste indrukken waren behoorlijk heftig. Marleen waagde zich als een van de eerste aan de virtual reality-omgeving en keek door de ogen van Lena.
‘Het was erg bijzonder, duizelingwekkend bijna. Op een gegeven moment dacht ik "hé ik heb gewoon een rode jurk aan". Je wil overal rondkijken want de omgeving is heel mooi getekend en er is veel te zien, daardoor vergeet je bijna naar het verhaal te luisteren.'
Cortina-lid Jef was ook behoorlijk onder de indruk van de belevenis: ‘Wonderlijk! Het gaat over het definitieve en tegelijk niet willen dat alles definitief zou zijn. Het is prachtig dat ook in de animatie die thematiek heel sterk aanwezig is'. Nadat iedereen bekomen was van zijn eerste VR-ervaring, traden de Cortina-leden in gesprek met maakster Sara Kolster.
Op uitnodiging van het Nederlandse Letterenfonds creëerde ze in nauwe samenwerking met Jaap Robben een verhaal dat zou passen binnen het gegeven van virtual reality. Het is Kolsters tweede VR-project en als digital storyteller wist ze al meteen heel goed dat het verhaal klein moest zijn: ‘In VR ben je al zo overweldigd vanaf het moment dat je die bril opzet. De kracht schuilt er net in om met weinig, maar sterke ingrediënten een verhaal te creëren.' Bezoeker Cor heeft zich naar eigen zeggen helemaal laten overvallen door het beeld: ‘Hoewel ik weinig van het verhaal zelf heb onthouden, werd ik overweldigd door het harde thema'. Jan kroop in het hoofd van Lena's vader en vond alles bijzonder reëel:
‘De vader die moeite heeft met communiceren, het is zó echt. Zijn emoties worden door de animatie dan wel surrealistisch geëvoceerd maar het ligt allemaal niet ver van je af. Ik heb zelf ook kinderen dus het is niet moeilijk om je in te leven'.
De inspiratie voor het verhaal is ontsproten aan Sara Kolsters leefwereld: ze verloor op jonge leeftijd haar zusje en herinnert zich nog goed hoe zij als kind op een heel andere manier omging met de dood van haar zusje dan haar ouders: Dat deze installatie aan kracht wint door Sara's persoonlijke verhaal weet ook Julian te bekoren: ‘De installatie in combinatie met de andere kinderverhalen en animatie-video's die in de ruimte waren opgesteld, werkt perfect. Heel heftig als je weet dat het verhaal autobiografisch is.' Jos sloop binnen in de wereld van de 9-jarige Lena en het beeld van de vader die daar compleet ongelukkig zat te wezen, is hem bijgebleven:
‘Je wordt terug dat kind uit je eigen kinderjaren. Het gevoel toen dat je dingen uitgelegd wilde krijgen, maar dat je eigenlijk langs elkaar praat'.
Ook rijst de onvermijdelijke vraag: kunnen we VR beschouwen als literatuur? Lut wist niet wat ze kon verwachten bij het horen van literaire virtual reality en was vooraf sceptisch omdat ze zich afvroeg wat er dan nog zou overblijven van de verbeelding. Achteraf constateert ze dat er zoveel ruimte is voor interpretatie dat de verbeelding een grote rol blijft spelen. Een voorbeeld daarvan is het moment in de VR dat de tranen van de vader een zee worden die je overspoelt. ‘De emoties die worden opgeroepen en die je als kijker ervaart, zijn als bij het lezen van een roman. In die zin is het zeker wel literatuur'. Jos daarentegen, is van mening dat de ruimte voor verbeelding überhaupt téveel wordt ingeperkt:
‘Alles wat wordt toegevoegd aan een tekst beperkt ook net die tekst. Iedereen creëert anders zijn eigen werkelijkheid maar in een virtual reality-omgeving wordt de lezer gedwongen om een bepaald beeld te zien'.
Maar daar schuilt misschien ook net de rijkdom van het medium in, licht Suzanne van het Nederlands Letterenfonds toe: ‘teksten die nog niet helemaal vastgenageld zijn, maar net veel openlaten, zijn ideaal voor VR.'
Wanneer het gesprek stilaan op z'n einde loopt, wordt er naar Sara's toekomstplannen gepeild: Out of Sight is in september nog te beleven op het Nederlandse Film Festival in Utrecht en een volgende samenwerking met Jaap Robben sluit ze zeker niet uit. Onder meer Julian is ontzettend benieuwd naar hoe VR in combinatie met literatuur zich nog verder gaat ontwikkelen en Kaz kijkt uit naar het moment dat het medium nog interactiever wordt. Kolster ziet de toekomst alvast rooskleurig in: VR is momenteel nog volop in ontwikkeling en voor de literaire virtual reality zijn we langzaamaan de weg aan het plaveien.